T.C.
DANIŞTAY
Vergi Dava Daireleri Kurulu
Esas No : 2017/626
Karar No : 2018/51
Tarih : 07.02.2018
KAVRAM:
- KURUMLAR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ
- BEDELSİZ OLARAK ELDE EDİLEN HİSSE SENETLERİNİN SATIŞINDAN SAĞLANAN KAZANÇLARIN DURUMU
- İŞTİRAK KAZANÇLARININ VERGİLENDİRİLMESİ
İÇTİHAT METNİ
ÖZET : 1 Seri No.Lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin “5.6.2.4.3” Bölümünün İkinci Paragrafına İlişkin.
İstemin Özeti : 3.4.2007 tarih ve26482 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1 Seri No’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin “5.6.2.4.3 Bedelsiz olarak elde edilen hisse senetlerinin satışından sağlanan kazançların durumu” başlıklı bölümünde yer alan “Dönem karından ayrılan yedekler kullanılmak suretiyle sermaye artırımında bulunulması halinde ise bu işlem sonucu ortaklara bedelsiz hisse senedi verilmesi ile fiilen kar payı dağıtılması arasında fark bulunmamaktadır. Her iki halde de ortaklar, kurum bünyesinde oluşan karlar üzerinde tasarrufta bulunma imkanına sahip olmaktadır. Dolayısıyla, kar yedeklerinden karşılanan sermaye artırımları sonucunda ortaklarca bedelsiz iştirak hissesi iktisap edilmesi durumunda, alınan bu iştirak hisseleri nominal bedelle iştirak hesaplarında izlenecek ve iştirak kazançları istisnası nedeniyle kurumlar vergisine tabi tutulmayacaktır.” şeklindeki düzenlemenin iptali, ihtirazı kayıtla verilen 2011 yılı kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden tahakkuk ettirilen kurumlar vergisinin bu hususa ilişkin kısmının kaldırılması ve ödenen tutarın faiziyle birlikte iadesine karar verilmesi istemiyle dava açılmıştır.
Danıştay Dördüncü Dairesi 14.6.2017 gün ve E:2013/2951, K:2017/5260 sayılı kararıyla; 1 Seri No’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin davaya konu edilen kısmının, davacının menfaatini etkileyen düzenlemeler içerdiği ve idari davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem niteliğinde olduğu sonucuna varıldığından, davalının usule ilişkin iddialarının yerinde görülmediği, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 5’inci maddesinin 1’inci fıkrasının dava konusu tahakkukun yapıldığı tarih itibarıyla yürürlükte olan 6322 sayılı Kanunla değişmeden önceki (a) bendinde; kurumların, tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun sermayesine katılmaları nedeniyle elde ettikleri kazançlar (Fonların katılma belgeleri ile yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde edilen kar payları hariç) ile tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun karına katılma imkanı veren kurucu senetleri ile diğer intifa senetlerinden elde ettikleri kar paylarının kurumlar vergisinden müstesna olduğunun hükme bağlandığı, Tebliğin “5.6.2.4.3 Bedelsiz olarak elde edilen hisse senetlerinin satışından sağlanan kazançların durumu” başlıklı bölümünde ise “Sermaye yedekleri kullanılmak suretiyle sermaye artırımında bulunulması neticesinde sermaye artırımı nedeniyle verilecek bedelsiz hisse senetlerinin, bu şirkete iştirak edenler yönünden aktif ve pasiflerinde bir artışa neden olmaması gerekir. Dolayısıyla, bedelsiz hisse senetleri nedeniyle aktifte tutulan hisselerin sadece adedi değişecek, bedelinde değişme olmayacaktır. Dönem karından ayrılan yedekler kullanılmak suretiyle sermaye artırımında bulunulması halinde ise bu işlem sonucu ortaklara bedelsiz hisse senedi verilmesi ile fiilen kar payı dağıtılması arasında fark bulunmamaktadır. Her iki halde de ortaklar, kurum bünyesinde oluşan karlar üzerinde tasarrufta bulunma imkanına sahip olmaktadır. Dolayısıyla, kar yedeklerinden karşılanan sermaye artırımları sonucunda ortaklarca bedelsiz iştirak hissesi iktisap edilmesi durumunda, alınan bu iştirak hisseleri nominal bedelle iştirak hesaplarında izlenecek ve iştirak kazançları istisnası nedeniyle kurumlar vergisine tabi tutulmayacaktır. İştirak edenler yönünden bedelsiz olarak elde edilen hisse senetlerinin satışından doğan kazançların %75’i de maddede yer alan şartlar dahilinde kurumlar vergisinden istisna edilecektir.” düzenlemesine yer verildiği, davacının iştiraki bulunan yatırım ortaklığının kar dağıtımı yapmayarak sermaye artırımı yoluna gittiği ve bu suretle ortaklarına bedelsiz hisse senedi dağıttığı, iptali istenen Genel Tebliğ ile kardan ayrılan yedekler kullanılarak yapılan sermaye artırımı sonucu ortaklara bedelsiz hisse senedi verilmesinin kar dağıtımı olarak kabul edilmesi nedeniyle davacı tarafından, iştirak kazancı sayılan ve istisna kapsamında kabul edilmeyen söz konusu hisse senedi bedelinin kurum kazancına ilavesi suretiyle ihtirazı kayıtla verilen beyannameye istinaden yapılan tahakkuk üzerine dava açıldığının anlaşıldığı, anonim şirketlerde esas sermayenin belirli sayıda birim değere bölündüğü ve her bir payın, esas sermayenin bir parçasını ifade ettiği, Türk Ticaret Kanununa göre de itibari değeri olmaksızın pay verilemeyeceği ancak, payların, itibari değerlerinin üstünde bir bedel taahhüt edilecek şekilde çıkarılabileceği, kural olarak, şirketin kurulması veya sermaye artırımına gidilmesi sonucu kendiliğinden oluşan payların senede bağlanma zorunluluğu bulunmadığı, pay sahipliği; sadece şirketin sermayesi üzerinde değil, şirketin sahip olduğu tüm malvarlığı ve haklar bütünü üzerinde hak sahibi olmayı ifade ettiğinden, şirketin sahip olduğu değerlerin, esas sermayesinin üzerinde olması durumunda, hisse senetlerinin temsil ettiği ekonomik değerin de itibari değerin üzerinde olacağı açık olduğu gibi şirketin tasfiyesi halinde ortaklara hisseleri oranında dağıtılacak tutarın, şirkete koydukları sermaye miktarından az ya da fazla olabileceği, sermayenin özkaynaklar kullanılarak artırılması hem sermayede hem de pay sayısında artışa neden olmakla birlikte, bu halde şirkete dışarıdan bir katkı söz konusu olmadığından, yapılan sermaye artırımının şirketin malvarlığını artırıcı bir etkisi bulunmadığı, dolayısıyla böyle bir sermaye artırımı nedeniyle oluşan payları temsil eden hisse senetlerinin ortaklara dağıtılması halinde ortakların malvarlığında da bir artış meydana gelmediği, zira bedelsiz hisse senetleri ortaklara hisseleri oranında dağıtıldığından, sahip olunan pay adedi artsa da ortaklık paylarının değişmediği, yeni oluşan payları temsil eden hisse senetlerini bedelsiz olarak edinen ortaklar, sermaye artırımından önce de şirket bünyesinde bulunan ve ellerinde mevcut hisse senetlerinin temsil ettiği maddi değerden daha fazlasına sahip olmadıkları gibi sermaye artırımıyla birlikte kendiliğinden oluşan bu payların hisse senedine bağlanmamış olmasının da ortakların ve şirketin malvarlığına herhangi bir etkisi bulunmadığı, nitekim davaya konu Genel Tebliğin 5.6.2.4.3 numaralı bölümünün birinci paragrafında da sermaye yedekleri kullanılmak suretiyle sermaye artırımında bulunulması neticesinde verilecek bedelsiz hisse senetlerinin, bu şirkete iştirak edenler yönünden aktif ve pasiflerinde bir artışa neden olmayacağı, bedelsiz hisse senetleri nedeniyle aktifte tutulan hisselerin sadece adedinin değişeceği, bedelinde ise değişiklik olmayacağının belirtildiği, Genel Tebliğin davaya konu kısmında, dönem karından ayrılan yedekler kullanılmak suretiyle sermaye artırımında bulunulması halinde ortaklara bedelsiz hisse senedi verilmesi ile fiilen kar payı dağıtılması arasında fark olmadığı değerlendirilmiş ise de her iki halde de şirketin malvarlığına dışarıdan getirilen bir katkı söz konusu olmadığından, şirket bünyesinden çekilmeyen ve şirketin öz kaynakları arasında bulunan karın sermayeye eklenmesi ile sermaye artırımının yine öz kaynaklardan olan sermaye yedekleri kullanılarak yapılması ya da sermaye artırımına hiç gidilmemesi arasında iştirak edenlerin malvarlığına etkileri yönünden bir farklılık bulunmadığı, kurumların dağıttıkları kar payları üzerinden yapmaları gereken tevkifata ilişkin, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun “vergi kesintisi” başlıklı 15’inci maddesinin 2’nci fıkrası ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinin 6/b-i ve 6/b-ii bentlerinde yer alan, karın sermayeye eklenmesinin kar dağıtımı sayılmayacağına dair düzenlemelerinde Kanun koyucunun, sermayeye eklenen karı ortaklar açısından elde edilmiş bir kazanç kabul etmediğini ortaya koyduğu, davacının iştiraki bulunan kurumun karını sermayeye ekleyerek gerçekleştirdiği sermaye artırımı sonucu elde ettiği bedelsiz hisse senetleri nedeniyle iştirak kazancı elde ettiğinden söz edilemeyeceğinden, Genel Tebliğin aksi yönde düzenlemeler içeren düzenlemesinde ve davacının ihtirazı kaydı dikkate alınmaksızın tahakkuk ettirilen kurumlar vergisinin bu husustan kaynaklanan kısmında hukuka uyarlık görülmediği gerekçesiyle, Genel Tebliğin dava konusu edilen kısmını iptal etmiş, hukuka aykırı olarak tahsil edilen tutar üzerinde, iade edilene kadar davacının tasarruf hakkını kullanma imkanı bulunmadığının göz önünde bulundurulması gerektiğini de belirtmek suretiyle, tahakkuk eden verginin bu düzenlemeden kaynaklanan kısmını kaldırmış, ödenen tutarın faiziyle birlikte iadesine karar vermiştir.
Davalı Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından; Kurumlar Vergisi Kanununda, bedelsiz olarak elde edilen hisse senetlerinin satışından sağlanan kazançlara ilişkin herhangi bir istisna hükmünün bulunmadığı, Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinde yer alan “karın sermayeye eklenmesi kar dağıtımı sayılmaz” hükmünün kurumlar vergisi bakımından uygulanamayacağı, karın sermayeye eklenmesinin, ortaklara kar payı ödenmesi ve bu kar payının şirkete sermaye olarak geri dönmesi şeklinde nitelendirilebileceği, bedelsiz hisse dağıtımının bir kazanç dağıtımı olduğu, bedelsiz hisse senetleri için ortakların herhangi bir ödeme yapmamış olmasının, bu senetlerin alım bedeli olmadığı anlamına gelmeyeceği; davalı tarafından ise kanunun açıklanmasından ibaret olan dava konusu düzenlemenin idari davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem niteliğinde olmadığı, kurumun öz sermayesinde artışa neden olan her türlü menfaatin kurum kazancına dahil edilerek vergilendirilmesi gerektiği, kar payının nakit olarak alınması ile bedelsiz hisse senedi veya iştirak hissesi olarak alınması arasında gelirin elde edilmesi yönünden fark bulunmadığı, gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kazançları kurumlar vergisinden istisna edildiğinden, bu ortalıklardan elde edilen kar paylarının iştirak kazancı istisnası kapsamı dışında bulunduğu, Kurumlar Vergisi Kanununun 15’inci maddesinin 2’nci fıkrası ile Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinin 6/b-i ve 6/b-ii bentlerinin, anılan düzenlemelerde belirtilen kişi ve kurumlara dağıtılan kar paylarına ilişkin olduğu, Kurumlar Vergisi Kanununun istisnaları düzenleyen 5’inci maddesinde bedelsiz olarak verilen hisse senetlerinin istisna olduğu yönünde bir düzenleme bulunmadığı ileri sürülerek, kararın bozulması istenmiştir.
Savunmanın Özeti : Temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuştur.
Danıştay Tetkik Hakimi …. Düşüncesi: Kar payının doğrudan dağıtılması ile kar yedeklerinin sermayeye eklenmesi suretiyle bedelsiz hisse senedi verilmesi arasında bir farklılık bulunmadığından, bu şekilde elde edilen iştirak hisselerinin kurum kazancına ilavesini öngören dava konusu düzenleyici işlemde ve kazancı istisna kapsamına girmeyen davacı şirket adına ihtirazı kayıtla verdiği beyanname üzerine tahakkuk eden kurumlar vergisinde hukuka aykırılık bulunmadığından, Daire kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
KARAR : Hüküm veren Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunca, dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
3.4.2007 tarih ve 26482 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 1 Seri No’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin “5.6.2.4.3 Bedelsiz olarak elde edilen hisse senetlerinin satışından sağlanan kazançların durumu” başlıklı bölümünün; sermaye yedekleri kullanılmak suretiyle sermaye artırımında bulunulması neticesinde verilen bedelsiz hisse senetlerinin, bu şirkete iştirak edenler yönünden aktif ve pasiflerinde bir artışa neden olmayacağı, dolayısıyla bedelsiz hisse senetleri nedeniyle aktifte tutulan hisselerin sadece adedinin değişeceği, bedelinde değişme olmayacağı belirtilen ilk paragrafından sonra yer verilen ve dava konusu edilen ikinci paragrafta yer alan “Dönem karından ayrılan yedekler kullanılmak suretiyle sermaye artırımında bulunulması halinde ise bu işlem sonucu ortaklara bedelsiz hisse senedi verilmesi ile fiilen kar payı dağıtılması arasında fark bulunmamaktadır. Her iki halde de ortaklar, kurum bünyesinde oluşan karlar üzerinde tasarrufta bulunma imkanına sahip olmaktadır. Dolayısıyla, kar yedeklerinden karşılanan sermaye artırımları sonucunda ortaklarca bedelsiz iştirak hissesi iktisap edilmesi durumunda, alınan bu iştirak hisseleri nominal bedelle iştirak hesaplarında izlenecek ve iştirak kazançları istisnası nedeniyle kurumlar vergisine tabi tutulmayacaktır.” şeklindeki düzenlemenin iptali ile… Anonim Şirketinin, 2010 yılında sermaye artırımı yoluna gitmesi nedeniyle şirket ortağı olan davacının elde ettiği bedelsiz hisse senetlerinin nominal tutarı gelir yazılarak ihtirazı kayıtla verilen 2011 yılı kurumlar vergisi beyannamesi üzerine tahakkuk ettirilen kurumlar vergisinin bu hususa ilişkin kısmının kaldırılması ve ödenen tutarın faiziyle birlikte iadesi yolunda verilen Daire kararı, davalı idareler tarafından temyiz edilmiştir.
Tebliğin; kar yedekleri kullanılmak suretiyle sermaye artırımına gidilmesi sonucu elde edilen bedelsiz hisse senetlerinin, kar dağıtımı sayılarak vergilendirmeye tabi tutulması yolundaki düzenlemesi davaya konu edilmiştir.
Uyuşmazlığın çözümü, bu uygulamanın kar dağıtımıyla aynı mahiyette olup olmadığının ortaya konulmasını gerektirmekte olup aynı düzenlemede; sermaye artışının, sermaye yedekleriyle gerçekleştirilmesi durumunun vergilendirmeye esas alınmamış olması, tek başına, düzenlemenin dava konusu edilen kısmının iptal edilmesini gerektiren hukuki bir sebep sayılamayacağından Daire kararının, bu yoldaki gerekçesi hukuka uygun düşmemiştir.
Kar yedeklerini kullanarak sermaye artışı gerçekleştiren şirketin ödenmiş sermayesi, artırılan tutar kadar artmaktadır. Ortaklar açısından bakıldığında, iştirak edilen şirketteki sermaye artışı nedeniyle sahip olunan hisse senedinin sayısı artacağı gibi iştirakin değeri de artacağından, bu durumun, ortaklara doğrudan kar payı dağıtımından bir farkı bulunmamaktadır. Dolayısıyla; kar payı niteliğini haiz olan bu iştirak kazançlarının, Kanunda sayılan istisnaya ilişkin kurallar dışında, vergiye tabi kurum kazancına dahil edilmesi gerekmektedir.
Kurumlar Vergisi Kanununun 15’inci maddesinin 2’nci fıkrasında, vergiden muaf olan kurumlara dağıtılan kar payları üzerinden vergi kesintisi yapılacağı belirtilmiş; 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinin 6/b-i bendinde, tam mükellef kurumlar tarafından; tam mükellef gerçek kişilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara dağıtılan kar payları; 6/b-ii bendinde ise tam mükellef kurumlar tarafından; dar mükellef gerçek kişilere, dar mükellef kurumlara (Türkiye’de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla kar payı elde edenler hariç) ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan kar payları üzerinden vergi kesintisi yapılacağı hükme bağlanmış, her bir düzenlemede yer verilen parantez içi hüküm ile karın sermayeye eklenmesinin kar dağıtımı sayılmayacağı belirtilmiştir.
Bu düzenlemelerde yer alan “karın sermayeye eklenmesinin kar dağıtımı sayılmayacağı” yolundaki, sadece değinilen maddelerde sayılan kişi ve kurumlara yönelik hüküm ifade eden kuralın, dava konusu düzenlemeyi hukuka aykırı kılan bir gerekçe olarak nitelendirilemeyeceği açıktır.
Bu hususlar birlikte değerlendirildiğinde, dönem karından ayrılan yedekler kullanılmak suretiyle sermaye artırımında bulunulması sonucunda ortaklara bedelsiz hisse senedi verilmesi ile fiilen kar payı dağıtılması arasında fark bulunmadığı yolundaki dava konusu düzenleyici işlemde hukuka aykırılık görülmemiştir.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun “İstisnalar” başlıklı 5’inci maddesinin 1’inci fıkrasının (d) bendinde, Türkiye’de kurulu gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kazançlarının kurumlar vergisinden müstesna olduğu hükme bağlanmış; iştirak eden kurumlar yönünden bir istisna öngörülmemiştir. Aynı Kanunun “Vergi kesintisi” başlıklı 15’inci maddesinin 3’üncü fıkrasında, Türkiye’de kurulu gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kazançlarından, dağıtılsın veya dağıtılmasın, kurum bünyesinde % 15 oranında vergi kesintisi yapılacağı düzenlemesine yer verilmiş; 4’üncü fıkrası ile bu maddede belirtilen vergi kesintisi oranlarını, her bir ödeme ve gelir için ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye, kurumlar vergisi oranına kadar yükseltmeye ve aynı sınırlar dahilinde üçüncü fıkrada belirtilen kazançlar için fon veya ortaklık türlerine göre yada portföylerindeki varlıkların nitelik ve dağılımına göre farklılaştırmaya Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır. Verilen yetkiye dayanılarak 3.2.2009 tarih ve 27130 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2009/14594 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kazançları üzerinden yapılacak vergi kesintisi oranı (%0) olarak belirlenmiştir.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun “İstisnalar” başlıklı 5’inci maddesinin 1’inci fıkrasının dava konusu tahakkukun yapıldığı tarih itibarıyla yürürlükte olan 6322 sayılı Kanunla değişmeden önceki (a) bendinde de kurumların; tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun sermayesine katılmaları nedeniyle elde ettikleri kazançların kurumlar vergisinden müstesna olduğu hükme bağlandıktan sonra parantez içi hükümle; fonların katılma belgeleri ile yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde edilen kar payları istisna kapsamı dışında tutulmuş; kazançları kurumlar vergisinden istisna edilen Türkiye’de kurulu gayrimenkul yatırım ortaklıkları tarafından vergisi ödenmeyen kazancın, kar dağıtımı yoluyla intikali sağlanan diğer kurumlarda vergilendirilmesi sağlanmıştır.
Bu düzenlemelere göre davacının, iştirak ettiği gayrimenkul yatırım ortaklığının kar yedeklerini ilave ederek sermaye artışına gitmesi sonucu bedelsiz elde ettiği kar payı niteliğindeki iştirak kazançları, istisna kapsamına alınan kazançlar arasında yer almadığından, Daire kararının, ihtirazı kayıtla verilen beyanname üzerine tahakkuk eden kurumlar vergisinin dava konusu edilen kısmının kaldırılmasına ilişkin hüküm fıkrasında da yasaya uygunluk görülmemiştir.
SONUÇ :
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin kabulü ile Danıştay Dördüncü Dairesinin, 14.6.2017 gün ve E:2013/2951, K:2017/5260 sayılı kararının bozulmasına, yeniden verilecek kararda karşılanacağından, yargılama giderleri hakkında hüküm kurulmasına gerek bulunmadığına, 7.2.2018 gününde oyçokluğuyla karar verildi.
